Voor Béné Brusselle (48 jaar) uit Sint-Pauwels moest het een afsluiter van een hectische periode worden. Zoals voor alle loonwerker in die periode, was het in juni rond de klok werken: gewasbescherming, voordroog binnenhalen… Een laatste dag had Béné nog voor de boeg tegen half juni 2018: nog één dag doorzaaien bij een grote klant.
“Na een vrij korte nacht waar ik naar schatting een drietal uur heb geslapen moest ik nog 30 hectares doorzaaien met onze Vredo. Aangezien er nogal wat werk aan was, ben ik er ondanks de korte nacht ’s morgens vrij vroeg aan begonnen. Overdag was mijn zoontje mee: het was vaderdag en hij wilde bij papa zijn. Dat viel dus mee, want ik had gezelschap.” Bij het afwerken van het allerlaatste stuk liep het echter mis. Béné: “Mijn zoon moest naar school, dus mijn vrouw was hem komen ophalen rond 17u. Op dat ogenblik had ik nog een paar uur werk. Rond 22u begon ik aan het laatste blok aan de boerderij: een mooi, lang, rechthoekig stuk van ongeveer 6 hectares.”
Nog anderhalf uur later is het werk flink opgeschoten, maar is de zaaitank leeg. Béné rijdt naar de boerderij en vult met de boerin de tank, waarna hij terug naar het perceel vertrekt, de automatische sturing van de RTK opzet en rijdt. “Op dat perceel en in die omstandigheden kon ik vlot doorrijden aan ongeveer 14km/u. Maar toen ging blijkbaar plots het licht uit. Ik weet niets meer van de klap, maar opeens zat ik vooruit in een beek met het frontgewicht tegen de andere oever en de snuit van de tractor in ongeveer 45° naar beneden. Zowel machine als trekker draaiden nog.”
Béné heeft nog de koelbloedigheid om de tractor en de machine stil te leggen: “Ik weet niet goed hoe ik uit de trekker ben geraakt, maar ik herinner me dat ik enorm duizelig was, me heel slap voelde, er overal in de cabine bloed was en ik bovendien zelf onder het bloed zat.”
Wat er precies gebeurd is komt hij te weten van de overbuur, die vlak voor het slapengaan toevallig nog even was komen kijken naar het werk en hem de beek zag inrijden. Béné heeft één groot geluk bij een ongeluk: dankzij het frontgewicht aan de tractor is hij niet overkop gegaan. Het gewicht heeft de slag opgevangen en zich in de oever aan de overkant geboord. Was het frontgewicht er niet geweest, dan was het waarschijnlijk veel slechter afgelopen.
Op het moment zelf was het moeilijk inschatten of Béné (zwaar) gewond was. Groggy en onder het bloed belt hij de boer en vervolgens de ambulance. Daar het ongeluk op een goede 500 meter afstand van de straat is gebeurd, komt de boerin hem halen. “Volgens de dealer moet ik door de klap door het kunststof dakluik van de trekker gegaan zijn”, vertelt hij. “Mijn wenkbrauw en ooglid waren gescheurd, en ik had barsten in mijn oogkas. In totaal moest ik 16 hechtingen krijgen aan de oogstreek. Het stuur moet een deel van de impact hebben opgevangen, want dat was helemaal vervormd en aan de pijn in de armspieren en borstkas moet ik er zelf kracht hebben op gezet.”
Vooral de tractor liep schade op. Terwijl Béné de nodige verzorging krijgt, wordt deze met de dieplader naar huis gebracht met een verwrongen stuur, een beschadigd dakluik, zware schade aan het frontgewicht door geplooide aankoppelpennen en kapotte remmen. “De dealer heeft er een paar uur kuiswerk aan gehad om eerst al het bloed weg te krijgen voor hij de schade kon herstellen. In totaal heeft de trekker een paar dagen bij de dealer gestaan. Een paar weken later kreeg ik problemen met de vooras. Bij nazicht bleek dat die door de impact minuscule barsten had opgelopen die verder zijn gaan barsten en schade hadden veroorzaakt. Dat werd dus een nieuwe vooras” Aan het perceel en de doorzaaimachine was gelukkig geen schade.
Hoe komt het nu dat Béné zo moe was dat hij zich niet heeft voelen in slaap vallen op de beruchte avond? Welke samenloop van omstandigheden zorgde ervoor dat hij uiteindelijk in de beek terecht kwam? Het is er eentje die voor veel boeren herkenbaar zal zijn.
Te weinig slaap
Die ongelukkige avond kwam na een zeer intensieve periode voor Béné, die in de weken voordien 800 hectares maïs had gespoten en daarnaast ook nog tarwe, bieten en aardappelen had moeten behandelen. Gedurende drie weken reed hij zo goed als dag en nacht aan een stuk door, en dat zeven dagen op zeven. In de weken dat het spuiten niet lukte door het weer, was Béné aan het helpen bij zijn vennoot met de voordroog.
“In de weken voor het ongeval schat ik dat ik gemiddeld zo’n 2 uur per nacht heb geslapen. Ik zeg ‘gemiddeld’, want de realiteit was eerder twee nachten overslaan om verder te kunnen doen en dan eens een paar uurtjes slaap inhalen, enzovoort. Heel slopend. Door de tractor op die avond op automaat te zetten moest ik minder aandachtig zijn, want de tractor reed toch perfect zijn baantjes zelf, en zo ben ik waarschijnlijk ingedommeld.”
Normaal gezien krijg je vanuit de cabine op het einde van het perceel, een eindje voor de kopakker, een vrij luid signaal te horen die het einde van de gang aanduidt, maar dat heeft Béné niet meer gehoord. Een geluk, volgens de spoedarts! “Omdat ik sliep, heb ik me ook niet verzet,” zegt Béné. “Daardoor zijn de letsels beperkt gebleven. Anderzijds was dit natuurlijk niet gebeurd was ik niet in slaap gevallen.”
Het late voorjaar en de oogst is een zeer drukke periode op het land, en hoewel velen het verhaal van Béné vast zullen herkennen, zal het waarschijnlijk onthaald worden op opgehaalde schouders. Er zijn namelijk maar 24 uren in een dag, en het werk moet nu eenmaal gedaan zijn. En toch denkt Béné daar nu anders over: “Op die piekmomenten leef je op adrenaline, en daardoor blijf je gaan. Maar er komt een moment waarop je lichaam zegt ‘nu is het genoeg geweest’. Vier jaar voor het ongeval was ik al twee keer opgenomen geweest wegens hartritmestoornissen door oververmoeidheid en moesten ze me telkens defibrilleren. In de periodes waar mijn hartproblemen onder controle waren voelde ik me fit, en daar loert het gevaar. Je hebt je slaap nodig, en het is zo belangrijk om op tijd rust te nemen en te luisteren naar je lichaam. Ik dacht nog te vaak dat ik alles kan zoals toen ik 20 was, maar niet dus.”
Slechts enkele maanden na zijn ongeval wordt Béné nog eens geconfronteerd met de gevaren van de stiel: in januari 2019 glijdt hij uit in de sneeuw en valt hij van een opligger, met meerdere operaties aan zijn enkel en 4 maanden werkonbekwaamheid tot gevolg. “Tijdens die lange periode thuis heb ik alles op een rijtje gezet voor mezelf en besloten om het loonwerk te stoppen. De grootste motivatie voor die beslissing waren de onregelmatige uren en het gebrek aan rust. Op slechts enkele jaren sinds ons begin hadden we zoveel werk met gewasbescherming dat het te veel was geworden voor 1 persoon, en het werk bleef erbij komen. Er moest een beslissing komen naar groei toe, maar spuiten is zo’n delicaat werk dat het moeilijk was om dat werk door te geven. Met het besef dat groeien daarnaast ook wilde zeggen dat er een tweede spuit aangeschaft moest worden en alle financiële risico’s van dien, was mijn beslissing gemaakt en besloot ik om aan mijn gezondheid en mijn gezin te denken”.
“Mijn schoonvader heeft heel zijn leven hard gewerkt en had een succesvolle zakencarrière uitgebouwd, maar is maar 51 jaar geworden”, vervolgt hij. “Die leeftijd zag ik dichterbij komen, en dat heeft zeker meegespeeld in mijn beslissing. De wetenschap dat gewasbescherming gepaard gaat met zeer grillige werkuren heeft me doen inzien dat ik beter stopte.”
Tegenwoordig werkt Béné als vrachtwagenchauffeur. Hij heeft nog steeds een pittig uurrooster – elke dag staat hij om half twee op om te beginnen – maar er is wel regelmaat: “Het is elke dag op hetzelfde uur opstaan, ’s avonds kan ik op tijd gaan slapen waardoor ik voldoende nachtrust heb, en ’s weekends heb ik dan tijd om te recupereren. Hierdoor ben ik nu veel minder vermoeid.”
“Als ik nog iets kan meegeven aan de lezers, dan is het heel eenvoudig: luister naar jezelf en naar je lichaam, en neem alsjeblieft tijdig en voldoende rust.”
Foto’s: Antoon Vanderstraeten & Kristof Pieters
In Hectares Magazine #03 laten we een slaapexpert en het Vias aan het woord met hun tips tegen vermoeidheid aan het stuur. Verder lezen? Klik hier.