Het beroep van landbouwer is zwaar en niet ongevaarlijk. Een ongeluk loert altijd om de hoek. Maar onze boeren zijn taai en te verliefd op hun beroep om zich zomaar neer te leggen bij tegenslag. Veel onder hun zullen liever op zoek gaan naar een oplossing om verder te kunnen werken in de stiel dan te stoppen. Jean-Paul Dawance uit het Luikse is zo een boer.
Jean-Paul groeide op op de boerderij van zijn ouders in Ouffet (provincie Luik). Op zijn achtentwintigste was hij net papa geworden en had hij een deel van het familiebedrijf overgenomen. Landbouw was zijn leven. Maar op een noodlottige dag, 30 jaar geleden, veranderde alles. De jonge boer stond op een aanhangwagen op het veld tijdens het laden van hooi, toen die is beginnen wegrollen, de helling af. Toen Jean-Paul zag dat het gevaarte aan hoge snelheid richting een dennenbos denderde, sprong hij eraf. Hoewel die beslissing waarschijnlijk zijn leven redde, had die ook zware gevolgen. “Het was geen hoge kar, maar je moet maar slecht neerkomen. En dat is precies wat er die dag gebeurde” De jonge man werd naar het ziekenhuis gebracht met gebroken wervels en een zwaar ruggenmergletsel, en kreeg daar het vreselijke nieuws te horen: hij zou nooit meer stappen.
Kantelpunt
Na vijf maanden in het ziekenhuis en een lange revalidatie stond Jean-Paul voor een moeilijke keuze. “Door mijn passie voor de landbouwsector en omdat ik net een deel van de boerderij had overgenomen op het moment van mijn ongeval besloot ik het een kans te geven en opnieuw te starten. Dat was allesbehalve makkelijk, maar gelukkig was ik goed omringd.” Met de hulp van zijn familie en Jean-Louis, de vindingrijke machinehandelaar uit het dorp, kon Jean-Paul een licht aangepaste tractor proberen waarmee hij zou kunnen werken. En zo zat hij, precies één jaar na zijn ongeval, alweer aan het stuur van een tractor. Intussen rijdt Jean-Paul met zijn vierde aangepaste trekker. “Dankzij de aangepaste trekkers en met veel hulp van mijn broer, mijn echtgenote en nu ook mijn petekind kan ik blijven werken op de boerderij.”
Jean-Paul en zijn familie baten een melkveebedrijf uit met een akkerbouwtak, met 80 hectare tarwe, gerst, koolzaad, voederbieten en maïs en 80 hectare grasland. Daarnaast zijn zij ook actief als loonbedrijf, waar ze zich specialiseren in al wat zaaien, maaien en persen aangaat. Binnen het bedrijf is Jean-Paul verantwoordelijk voor alles wat met de grasoogst te maken heeft. Zo legt hij ongeveer 1500 hectares per jaar af om hooi te keren en op te rapen. “Eens de beslissing om verder te doen genomen was, heb ik goed moeten nadenken over de moeilijkheid om in een tractor te kunnen met een motorische beperking. Met de trekker rijden is een plezier maar terwijl ook stresserend, want in geval van problemen in het veld kan ik er niet alleen af.”
Aangepaste trekkers
De eerste aangepaste trekker van Jean-Paul was een Zetor. De aanpassingen in deze trekker waren vrij klein: een hendel op het rempedaal, eentje op het koppelpedaal, een speciale zetel aan de zijkant van de tractor, een schuifdeur met rail van een hangardeur en een lier. “Dankzij die kleine aanpassingen kon ik proberen of het lukte. Ik wilde aanvankelijk geen grote investeringen maken, omdat ik niet wist of ik zou kunnen werken met mijn beperking. De trekker die ik had leek erg op een wiellader.” Na vier jaar koos Jean-Paul, omdat zijn gezondheid hem dat toeliet, voor een modernere trekker en kocht hij een Steyr, die veel beter was afgestemd op zijn handicap. Hiermee zou hij tien jaar werken vooraleer hij hem zou wisselen voor een andere, nog modernere Steyr met traploze transmissie. Elke nieuwe trekker werd aangepast door Jean-Louis, die altijd nieuwe ideeën en trucs had. “De nieuwe trekkers hadden meer comfort en een verbeterde veiligheid! Ik heb 14.000 uur met deze twee gedaan voordat ik de derde voor een nieuwe Steyr wilde ruilen.
Mijn nieuwe trekker is eerst naar dealer Marchandise gegaan, die een deel van de aanpassingen heeft aangebracht, en is vervolgens naar Graf-Fahrzeugtechnik GmbH in Duitsland vervoerd voor verdere wijzigingen. De brandstoftank moest worden verplaatst om ruimte vrij te maken voor een lift, wat een stevige klus was.” De aanpassing van de remmen, met een cilinder en een schakelaar op de armsteun en de drie camera’s achteraan op de cabine om Jean-Paul in staat te stellen alles goed te zien zonder dat hij hoeft te draaien, werden geregeld door Marchandise SA uit Engis, die zich ook met een groot deel van de papieren en het vervoer heeft bezig gehouden. Na zes weken kon Jean-Paul achter het stuur van zijn nieuwe trekker plaats nemen.
“Dankzij de CVT-transmissie en zijn multifunctionele hendel had ik alle functies in handen en dat was handig, want dat bespaarde ons een aanpassing. Vooral het monteren heeft veel en duur werk gekost: het ging om een investering van 30.000 euro. Gelukkig heb ik kunnen rekenen op de steun van het AVIC (Agence pour une Vie de Qualité, red.). De nieuwe trekker is erg functioneel en dankzij de aangepaste remmen en camera’s voel ik er me veilig in. Ik heb even hulp nodig om mijn machine aan de trekker te hangen, en dan kan ik aan de slag.”
Naast zijn Steyr trekker beschikt Jean-Paul ook over een Avant. Deze moest niet erg worden aangepast, daar hij al standaard is uitgerust met joysticks: ideaal voor een bestuurder die de machine enkel met de handen moet kunnen bedienen. “Het enige wat eigenlijk moest gebeuren aan de Avant, was veiligheidsstangen monteren als valpreventie. Ik gebruik de Avant om de dieren te voederen, ongeveer 800 uur per jaar. De nieuwe Steyr heeft al 1300 uur op de teller.”
Werken met een handicap
Jean-Paul is gelukkig dat hij een oplossing vond om zijn beroep te blijven uitoefenen, maar is ook eerlijk over hoe moeilijk het is om te werken met een fysieke beperking. “Het is mentaal heel zwaar. Zelfs nu, na 30 jaar, zijn er dagen die ik huilend doorbreng. Ook al is het een plezier voor mij om met de tractor te kunnen rijden, het komt met een heleboel zorgen omwille van mijn gezondheidstoestand. Zo maken doorlig- en andere wonden en incontinentie deel uit van mijn dagelijks leven: het zijn de zaken waar ik mee moet kunnen omgaan tijdens het werk. Tijdens drukke periodes stap ik vaak om 9u op de trekker en kom ik er maar na 22u weer af. Ik moet dus zorgen dat ik alles wat ik tijdens de dag nodig kan hebben ineens meeneem. Dat zijn lange, eenzame dagen in de cabine waar ik alleen met al mijn problemen moet kunnen omgaan.”
“Het is dus heel zwaar, daar ben ik eerlijk in, maar als ik iemand in een soortgelijke situatie een tip mag geven: als je gemotiveerd bent en je kan het je veroorloven kan je doen wat ik doe. Het is echter wel belangrijk om goed omringd te zijn. Ik denk niet dat ik het had gekund zonder de hulp van mijn familie: ook al kan ik zelfstandig werken, ik heb wel hulp nodig en er zijn altijd bepaalde dingen waar ik niet aan kan. Mijn echtgenote is een vrouw van goud, en mijn dochter is er ook altijd geweest voor me. De situatie was ook voor mijn familie allesbehalve makkelijk, zij hebben veel moeten opofferen. En toch ben ik gelukkig dat ik, dankzij hun steun, kon verder doen, want boeren is mijn reden om te leven.”
Tekst: Kim Schoukens
Foto’s: Antoon Vanderstraeten
Dit artikel verscheen in Hectares #004 – Lees het gratis online magazine hier!