Variabel rijden met de tractor is vandaag een gewoonte, in die mate zelfs dat fabrikanten volledig mechanische versnellingsbakken zo gaan ontwikkelen dat ze de karakteristieken hebben van een variabele transmissie. 25 jaar geleden had niemand die impact van de introductie van de Fendt Vario zo hoog durven inschatten. De basis voor de Vario-transmissie werd echter al veel vroeger gelegd.
Het verhaal van de Fendt Vario begint bij Hans Marshall, een vooruitstrevende ingenieur die in Marktoberdorf voor de fabriek werkte. Marshall speelde met het idee om een transmissie te ontwikkelen die het volledige vermogen van de motor kon overbrengen naar de wielen, zonder verlies en zonder onderbreking van het motorkoppel bij schakelen tussen versnellingen. De nieuwe transmissie combineerde mechanische en hydraulische aandrijftechniek. Het idee evolueerde naar een lijvig dossier van 18 bladzijden waarin het werkingsprincipe van de nieuwe transmissie uitvoerig werd besproken. Het dossier resulteerde in brevet nummer 2335629 toegekend aan Fendt op 13 juli 1973.
10 jaar later, na veel sleutel- en testwerk, is een eerste prototype klaar. In 1986 wordt opgeschaald van prototypering naar een project op industriële schaal. Het project wordt geleid door Hans Marshall en Richard Heindl. De eerste werkende prototypes van de vario-transmissie worden ingebouwd in Favorit 600 trekkers. In dezelfde periode sterft de drager van het project, Hans Marshall…
De ontwikkeling van de nieuwe soort transmissie creëerde ook een nood aan nooit eerder ontwikkelde onderdelen. Dat zorgde in het begin voor problemen, want de toeleveranciers van Fendt hadden noch de kennis, noch de machines voor het fijne werk dat nodig was. Fendt investeerde zelf in de nodige machines en zocht ervaren techniekers bij elkaar zodat de stukken in eigen huis konden gemaakt worden. Dit is één van de redenen waarom de Vario-transmissies nu nog altijd in de eigen fabriek worden gemaakt.
De eerste echte veldtesten van de vario-techniek gebeurde met een 824 Favorit die de nieuwe transmissie ingebouwd kreeg. De trekker ging aan de slag met onder meer een 7-schaar ploeg, een 6 meter brede maaier, een rotoreg en een kipper. De testen gingen dag en nacht door. Tijdens de wintermaanden die volgden hing de testtrekker aan een dumper in een mijn. Naar mate de tijd verstreek werd de transmissie fijner en fijner afgesteld. Eind 1993 werd de nieuwe techniek onderworpen aan een vergelijkende test. Een Fendt 824 Turboshift en een 824 Vario werden ingezet voor hetzelfde werk, in dezelfde omstandigheden en met dezelfde chauffeur. Het resultaat? Na 1000 hectare aan de ploeg had de Vario 3500 liter diesel minder verbruikt! Nadien volgden nog testen met verschillende uitvoeringen, in totaal goed voor bijna 40.000 uren op de teller.
Tijdens Agritechnica 1995 worden concurrenten en bezoekers eindelijk verrast door de onthulling van de Fendt 926 Vario!
926 Vario en ML200
Na de introductie in 1995 werd de Fendt 900 Vario reeks een jaar later gecommercialiseerd. De eerste 900-reeks bestond uit 4 modellen, met motorvermogens van 160 (Favorit 916) tot 260 pk (Favorit 926). Onder de kap zat een MAN D0826 zescilinder turbomotor met intercooler en een inhoud van 6,8 liter. De vario-transmissie had 2 rijbereiken, gaande van 0 tot 36 km/u in het eerste bereik en maximaal 50km/u in het 2de bereik. De elektronische aansturing van de transmissie maakte het mogelijk de versnellingspoken uit de cabine te halen en te vervangen door een joystick. Ook dit was een grote nieuwigheid waarmee Fendt de eerste was.
De eerste vario-transmissie kreeg het typenummer ML200 mee, als herinnering aan Hans Marshall. De bak is opgebouwd rond een gesplitte vermogenslijn, die via een planetair tandwielstel zowel het hydraulische als mechanische gedeelte van de transmissie van kracht voorziet. Het ringwiel zorgt voor de aandrijving van het hydraulische gedeelte, de satellietwielen zorgen voor de krachtoverbrenging naar het zonnewiel. Dit tandwiel voorziet op zijn beurt het mechanische gedeelte van de transmissie van kracht. De hydropomp, die door het ringwiel wordt aangedreven, heeft een maximale uitslag van 45° voor voorwaartse beweging en 30° voor achteruit rijden. 2 hydromotoren zorgen voor het in beweging brengen van de trekker vanuit stilstand. Naar mate er sneller wordt gereden daalt het aandeel hydraulisch vermogen en stijgt het aandeel mechanisch vermogen. Bij maximale snelheid rijdt de trekker 100% mechanisch.
De aandrijving van de voorwielen gebeurde op de ML200 transmissie via een mechanische overbrenging die afgetakt werd van de achteras. Tussen beide assen zat een koppeling die van uit de cabine in- en uitgeschakeld kon worden.
942 Vario en TA300
Met de lancering van de 926 Vario nam Fendt een gewaagde sprong, maar 25 jaar later bleek het absoluut risico waard. De nieuwste telg in de Vario familie is de nieuwe 900-reeks die in juli 2019 werd voorgesteld. Het topmodel, de 942 Vario, overtreft voor het eerst de 400-pk grens van de 900-reeks. De hele reeks bestaat uit 5 modellen, beginnend met de 930 Vario met een vermogen van 296 pk en eindigend met de 942 Vario van 415 pk. Met de 1000-serie is er een kleine overlap, de 1038 Vario heeft 396 pk. Het VarioDrive concept, dat eerder al geïmplementeerd werd in de 1000-serie, wordt nu ook toegepast op de 900-reeks. Met de VarioDrive wordt het vermogen van de motor verdeeld over de voor- en achteras. De basis van de VarioDrive TA300 transmissie is dezelfde als op de ML200. De MAN zescilinder motor met een inhoud van 9 liter drijft, via een planetair tandwielstel, de hydropomp aan die 2 hydromotoren van olie voorziet. Deze hydromotoren drijven elk een as aan. Tussen de hydromotoren wordt de oliestroom gesplitst door middel van een T-stuk dat als eenvoudig differentieel fungeert. Bij snelheden lager dan 25 km/u wordt de 900 Vario permanent op de 4 wielen aangedreven. Wanneer de snelheid stijgt boven 10 km/u vermindert de aandrijving van de vooras en wordt meer vermogen naar de achteras gestuurd. Boven de 25 km/u wordt de aandrijving van de vooras volledig uitgeschakeld. Net zoals bij de ML200 transmissie stijgt het aandeel mechanische overbrenging naarmate de rijsnelheid toeneemt. Naast de gesplitste aandrijving van de voor- en achteras zijn beide assen nog steeds verbonden door middel van een strikt mechanische overbrenging. Deze vangt slip op onder de noemer “Fendt Torque Distribution”. Wanneer het besturingssysteem van de transmissie vaststelt dat een wiel of beide wielen van een as doorslippen, wordt een mechanische koppeling tussen beide gesloten waardoor beide assen samen gaan trekken en de slip opgeheven wordt. De TA300 transmissie heeft 1 rijbereik dat traploos van 0 tot 60km/u gaat (in België gelimiteerd tot 40 km/u indien ingeschreven als categorie Ta).
Een icoon
De eerste Fendt Vario reeks kreeg dezelfde lijnen mee als de reeds bestaande 800 Favorit reeks. De rechte motorkap met klein knikje naar de neus gaf de trekkers een stoer en krachtig uiterlijk. De brede achterspatborden met afgeronde hoeken zorgde voor een indrukwekkend silhouet. Waar bij de 800 Favorit reeks de uitlaatbuis nog door de motorkap stak, was deze bij de eerste Vario’s verplaatst naar de rechter A-stijl van de cabine. Links voorzag Fendt een aanzuigbuis voor verse (stofvrije) lucht. De plaatsing van de in- en uitlaat droegen ook hun steentje bij tot het ruwe, stoere uiterlijk van de trekkers. Ook karakteristiek voor beide types was het motorgeluid. De combinatie van de zware motoren en het gefluit van de turbo is door kenners van ver te herkennen.De combinatie van het stoere uiterlijk en het herkenbare motorgeluid maakte van beide types een icoon in hun klasse.
Dit artikel verscheen eerder in Hectares Magazine 2020-01 – U kan het magazine hier online lezen
